Пет години љубов (и многу други работи)

Обид да документирам дел од заедничкото секојдневие, ритуали и традиции од изминативе години.
An attempt to document bits and pieces of everyday life, rituals and traditions from the past five years.

Викенд појадок
Weekend breakfast

Слободни активности и комуникација
Leisure and communication

Организациски способности, уредност
Organization skills, tidiness

Поделба на домашни обврски 1 (според афинитети)
Sharing housework 1 (according to preferences)

Поделба на домашни обврски 2
Sharing housework 2

Спорт
Sport

(Малку стереотипи) Омилени (пролетно/есенски) чевли

(Slightly stereotypical) Favourite (spring/autumn) shoes

Љубовта, материјализирана

Love, materialized

*Не се прикажани: безброј тантруми и протести, искакани пелени, аливца и чаршави, и родителски караници за се' и сешто. Ама тоа во друг пост.

Not pictured here: countless tantrums and protests, dirty diapers, clothes and bed-sheets, as well as parents' quarrels about all sorts of things. More on that in another post.

Присуство на породување (дел 2 - Роберт Ристов)

По Миле Грујовски, вториот татко што се согласи да разговара со мене во врска со неговото (не)присуство на раѓањето на неговиот син, е Роберт Ристов, актер во Театар Комедија - Скопје. 
И покрај неговата целосна подготвеност и огромна желба постојано да биде покрај партнерката и детето во текот на процесот на породување и да им ја даде својата поддршка, тоа не му било дозволено поради политиката на „ајде брзо сечи папочна врска и сликај“ на ГАК при Државна болница.

1. Во нашево општество присуството на таткото за време на раѓањето на неговото дете се’ уште се смета за непосакувано и неприродно. Зошто и како ти се реши на овој чекор и каков беше ставот на партнерката?

Мојот став е сосема поинаков. За мене најприродно е од моментот на зачнувањето, па се' до раѓањето на детето, таткото да биде рамноправно вклучен во се што е поврзано со бременоста кај партерката, што подразбира: заеднички избор на гинеколог кој ќе ја прати бременоста, присуство на таткото на самите прегледи, заеднички одлуки за избор на лекар за 4Д ехо, и сите останати неопходни контроли и прегледи. 

Тоа подразбира заедничко радување на сите нови моменти поврзани со растењето на плодот/ембрионот, но и споделување на товарот од сите можни компликации, и барање на заедничко решение за истите. Сметам  дека татковците кои се држат понастрана од тој процес губат многу, зашто за мене родителствувањето започнува од моментот на зачнувањето.  

2. Како беше тоа прифатено од средината (твоите блиски) и од медицинскиот персонал?

Сите оние кои добро ме познаваат можеа да претпостават дека ќе бидам дел од скоро се' поврзано со бременоста на жена ми. Секако дека во одредени ситуации, не по моја желба (пред се' заради некакви професионални ангажман), се има случено да бидам отсутен во одредени ситуации, но потоа барав задолжителен брифинг за тоа што било и како било, и што е она што би требало да го знам. Секако дека и кај мојата партнерка ја имаше таа потреба да сподели се' со мене. Она на што во моментот се сеќавам дека го имам испуштено  е час за идни родители во државна.

Што  се однесува до мединцинскиот персонал, за повеќето од нив тоа беше сосема нормално, освен  во саатите пред и за време на породување, каде на сам почеток еден од лекарите ме праќаше во кафана, да мавнам пивце, зошто се уште беше рано за „ФОТОГРАФИРАЊЕТО НА БЕБЕТО И СЕЧЕЊЕТО НА ПАПОЧНАТА ВРВКА“, и дека породувањето ќе се случи во утринските часови.

Заминав дома на досредување на домот (не дека немаше кој, туку ќеиф ми беше јас со моја енергија да го досредам останатото) се вратив по околу 2 часа, и истиот доктор ме дочека со: „ГЛЕДАШ, ДЕКА СЕГА, ПОСЛЕ КАФАНЧЕТО, Е МНОГУ ПОЛЕСНО“...

3. Дали и колку сметаш дека твоето присуство беше корисно за твоето дете и партнерка и на кој(и) начин(и)?

Сметам дека споделувањето на моментите во една врска, во случајот - бракот, е многу важен момент... Истото ги зближува партнерите, и од истото се гледа дека мажот искрено се грижи за тоа низ што се' минува жената, во случајов - за време на тој породување. Во мојов случај, по целоноќното мерење на болничкиот ходник,  моето однапред најавено присуство за време на породување, не по моја желба, туку според правилникот на државна, беше сведено на: „ПОБРЗО ОБЛЕЧИ ГО МАНТИЛОТ ОТИ ЌЕ ИЗЛЕЗЕ БЕБЕТО“,  и на: „АЈДЕ,  СЕЧИ ЈА ПАПОЧНАТА! МОЖЕШ ДА ФОТОГРАФИРАШ, ПА ИЗЛЕГУВАЈ... НА МАЈКАТА И ДЕТЕТО ИМ ТРЕБА ОДМОР!“

Тоа што не ми дозволуваа да присуствувам  во просторијата за време на породувањето (освен последните две минути), и при секое приближување ме бркаа зад вратата од соседниот ходник, не ми олесни многу, зошто бев сведок на криците кои ги препознавав дека се од жена ми.

Фаќањето на делови  од дијалогот што се одвиваше внатре (во моментите кога се  прикрадував до вратата), само ми ствараше дополнителна конфузија заради немањето на јасната слика... Вистински бев исплашен за животот на жена ми, и за малото, а не бев во состојба да помогнам, ниту да направам нешто околу нејзиното мотивирање и поддршка, бидејќи ја познавав подобро од било кој присутен во породилната сала.

Како и да е, сепак верувам дека честите телефонски јавувања, пред самиот чин, загриженоста за тоа како ги поднесува породилните болки, свесноста дека сум на само неколку метри од породилната сала, загрижен за нејзе и за бебушот, дека тоа навистина и има значено.

4. Митот вели дека таткото (ако веќе е присутен на породувањето) го поднесува многу потешко и постресно од мајката, и дека медицинскиот персонал треба и нему да му посветува дополнително внимание. Каков беше твојот случај?

Секако дека во ходникот бев многу испаничен и загрижен, низ главата  ми се свртеа стравови од работи кои не би сакал никогаш никому да се случат. Кога влегов во салата за породување се обидов да го сокријам истото, и се надевам дека  успеав во тоа.  И не, не ја сечев папочната врвца, моето присуство во болницата не беше заради тоа... Најважното ми беше што и двајцата се живи и здрави.

Утредента следуваа мекици, сите беа видно возбудени и расположени, а јас со мислите бев во државна, како неделив дел од нив двајца... Многу ми фалеа... сето друго што се случуваше ми беше толку небитно.

5. Мислиш ли дека присуството на породување те направи поангажиран татко и поосетлив за потребите на партнерката и детето непосредно по породувањето?

Можеби делумно, бидејки бев сведок на сите тие компликации, таа неизвесност и ризик... Но, сметам дека ангажиран татко може да биде и оној кој не присуствувал на породувањето. Тоа е нешто што човек одвнатре го има или воопшто го нема освестено. За мене тоа повеќе е сврзано со карактерот на таткото.

6. Колку беше подготвен и вклучен во прилагодувањето на живот со новороденче дома, честите ноќни будења, подои, проблеми со доењето итн.

За многу од работите бев подготвен, а за некои за кои не бевме се прилагодувавме и заеднички баравме совети и решенија.

7. Дали претходно присуствуваше на некоја обука во врска со породувањето и ако да, колку ти беше корисна?


Да, присуствував на некои од часовите во Државна Болница и сметам дека се корисни, пред се околу собирања на дополнителни совети и информации.

8. Дали на новите татковци би им препорачал да присуство на породување (се разбира, доколку се подготвени за тоа).

Тоа е индивидуална работа. Што се однесува до мене, дај боже да имаме и второ, секако дека би бил присутен. Се надевам дека работите во државна веќе се променети на добро и дека ја  имаат сфатено вистинската потреба за присуство на таткото за време на породувањето и дека таа потреба повеќе не ја сведуваат на желба за фотографирање и сечење на папочната врвка.

Искрено му благодарам на Роберт што реши да ја сподели својата приказна тука, се надевам дека во скора иднина младите татковци и мајки како него ќе успеат да извршат доволно притисок врз институциите да им дадат на татковците реална можност да бидат партнери и да пружат вистинска поддршка за време на породувањето, и нема да дозволат да бидат сведени само на формални позери. 

Интервју со Бојан Митаноски - лекар-гинеколог, во врска со минатогодишните промени на Законот за абортус

Иницијативата Матка беше оформена од неколку граѓански здруженија што се залагаат за права на жени и родова еднаквост по донесувањето на спорните промени на Законот за абортус, со кои додатно се отежна слободниот пристап до оваа медицинска интервенција и се воспоставија низа административни препреки при неговото извршување.

Следи интервју (направено заедно со Борјана Мојсовска) што беше објавено во вториот број на Избор со Бојан Митаноски - лекар-гинеколог, во врска со минатогодишните промени на Законот за абортус.

1. Дали сметате дека со промените на законот ќе се зголеми стапката на нелегални абортуси, особено во руралните делови на државата?

Веројатно да, затоа што кога жена ќе се одлучи за прекин на бременост, тоа е одлука која е најчесто претходно размислена и конечна. Ретко кога, и покрај сето убедување тоа да не се прави, некоја пациентка ќе се предомисли. Со рестриктивен закон, во земја како што е РМ постои голема шанса да се зголеми стапката на нелегални абортуси или едноставно жените тоа да го прават во други, соседни земји со полиберални закони по тоа прашање.

2. Од вашето искуство, по легално извршен абортус, колку жени имале проблеми со повторно забременување или со репродуктивното здравје?

Да бидам јасен, хируршкиот абортус е инвазивна процедура и како таква си носи ризик и е дефинитивно најлошата метода на избор во нешто што се нарекува планирање семејство. Постојат серија на можни компликации и ризици од кои најсериозна е перфорацијата на матката која се случува во просек кај 1/1000 жени, потоа заостанат дел од концептусот кој е случај кај околу 10% жени (па е потребно повторување на зафатот), ифекции, анестезиолошки компликации итн. Најчеста доцна компликација е тнр. Асхерманов синдром, оштетување на слузницата на матката како резултат на преагресивен зафат, а такво нешто навистина подоцна значи и проблем за повторно забременување. Важно е да се каже дека кога абортусот го прави лекар кој е соодветно обучен, во институција во која такви зафати треба да се прават, тогаш навистина сите рани и подоцнежни компликации се сведени на најмала можна мерка и навистина многу ретко  се причина за проблеми за повторно забременување. Да бидеме реални, царскиот рез претставува многу поголем проблем за следно забременување и воопшто за текот на следната бременост отколку адекватно извршениот артефициелен абортус.

3. Еден од најчестите аргументи/митови на опонентите на абортусот е дека жените по тоа искуство остануваат психички осакатени и цел живот се кајат за таа одлука. Како би го прокоментирале ова?

Сметам дека тоа не е точно, доколку одлуката за прекин на бременост е донесена свесно и е волја на самата жена.

4.   Кои се предностите и недостатоците на медикаментозниот абортус и кој е вашиот став кон него?

Медикаментозниот  абортус е успешен во над 90% случаи кога е навреме применет, идеално некаде пред 6 гестациска недела. По земањето на медикаментите текот на настаните е  сличен како кај комплетниот спонтан абортус. Во околу 5% случаи е потребно сепак да се изврши класичен хируршки зафат, затоа што не се исфрла докрај целиот концептус, но и тој зафат е обично поедноставен, затоа што се елиминира помалку ткиво и помалку се оштетува слузницата на матката. Генерално, медикаментозниот абортус во голема мерка ги елиминира сите хируршки ризици на „класичниот“ абортус. Секако дека се работи за процедура која треба да биде спроведена и пратена од соодветно обучен за тоа кадар и институција!

5.   Кои мерки сметате дека најмногу ќе придонесат за намалување на бројот на несакани бремености?

Адекватна едукација на населението, особено по прашање на контрацепцијата. Во РМ една од најчестите причини за артефициелен абортус е и економската состојба на поголем дел на населението. Алиенацијата е проблем кај развиените земји, каде алчноста по материјални добра, како начин на живот - го негира самиот живот. Одговорно тврдам дека ситуацијата со женската популација во РМ не е таква и не може да се споредуваме со најчестите причини за арт. абортус во, да речеме, една Германија. Жените во Македонија САКААТ да раѓаат. Да се вратам на контрацепцијата... ова е сепак 21 век и бременост е нешто што со денешниот начин на живот, треба да се планира. Постојат многу митови во врска со методите на контрацепција и навистина е штета колку сите ние и од аспект на лекари и од аспект на пациенти малку правиме за адекватна едукација на населенито по тоа прашање. Тоа е вистинска срамота за сите нас како општество. А тоа е лекот против абортусот како таков.

6.   Од вашето искуство, со каков став на околината се соочуваат жените што сакаат да прекинат несакана бременост?

Зависи од тоа што подразбираме под „околина“... од односот помеѓу индивидуата и нејзината околина. Поблиска или подалечна. Специфичностите на едно примитивно општество како ова нашево секако треба да се земат предвид.

7.   Според вас, дали државата им нуди соодветна институционална поддршка на оние жени што ќе решат да задржат непланирана бременост и да бидат самохрани мајки?

Сметам дека државата не им нуди соодветна институционална поддршка ни на сите жени со планирана бременост. Живееме во време на криза...со децении наназад, која е се поизразена. Нашата држава - тоа сме ние самите...додека сите ние не почнеме радикално да се менуваме, секој сам, индивидуално, да си пружиме рака еден кон друг конечно... се дотогаш нема да створиме услови во кои нашите деца ке имаат можност да го достигнат својот полн човечки потенцијал и да бидат подобри луѓе од нас самите.

8.   Исто така, што мислите за условите во кои се одгледуваат оние деца што се напуштаат/даваат за посвојување веднаш по раѓање?

Да бидам искрен, не располагам со доволно информации да одговорам адекватно на ова прашање.

9.   Според дневникот „Вест“, неколку години по ред расте бројот на умрени доенчиња, како и бројот на мртвородени. Здравствените власти оваа состојба досега ја објаснуваа со тоа што повеќето од умрените доенчиња се предвреме родени, бидејќи мајките за време на бременоста не биле соодветно следени од гинеколог или затоа што се родиле со одредени вродени аномалии. Со оглед на овој факт, како ја доживувате кампањата за трето дете, и додатните рестрикции на законот за прекинување на бременост?

Не треба да постои „кампања за трето дете“. Треба да постои кампања за деца, а тоа во нашиов случај значи да си го средиме општествово конечно. Мислам дека ова го покрив со одговорот  во прашање бр. 7.

10.  Кои мислите дека ќе се финалните резултати од промените во Закон за прекин на бременост по однос на разните социјални групи, т.е. кои социјални групи на жени ќе бидат погодени од дополнителните ограничувања во пристапот до безбеден и легален абортус?

Па сигурно не оние кои располагаат со доволна количина на материјални средства, од која и страна да погледате на проблемот.

Слични содржини можете да прочитате во Избор, весникот на Матка.